Το τελευταίο αντίο στο πλήρωμα του «Κατσώνη»

Οι συντεταγμένες που αναζητούσαν δεν απείχαν και πολύ από τις ακτές της Σκιάθου, βρίσκονταν μόλις έξι ναυτικά μίλια βορειοδυτικά του νησιού. Η πολυετής προσμονή και ο δυνατός άνεμος, όμως, είχαν διαστείλει την αίσθηση του χρόνου στο ταξίδι τους. Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά τη βύθιση του υποβρυχίου «Κατσώνης» από γερμανική κορβέτα, τρεις συγγενείς μελών του ηρωικού πληρώματος είχαν πλέον την ευκαιρία να πουν το τελευταίο αντίο.

Το μεσημέρι της περασμένης Κυριακής επιβιβάστηκαν στην πυραυλάκατο «Σταράκης» του Πολεμικού Ναυτικού για την πρώτη επίσημη τελετή ρίψης στεφάνων στο ακριβές σημείο του ναυαγίου. Το «Κατσώνης» βυθίστηκε το βράδυ της 14ης Σεπτεμβρίου 1943 από το γερμανικό καταδιωκτικό UJ-2101. Ο απολογισμός της σφοδρής μάχης ήταν 32 νεκροί, ανάμεσά τους και ο κυβερνήτης του υποβρυχίου Βασίλης Λάσκος (τη μυθιστορηματική βιογραφία του οποίου έγραψε ο Μ. Καραγάτσης). Τρία μέλη του πληρώματος κατόρθωσαν να διασωθούν εκείνη τη νύχτα κολυμπώντας επί ώρες μέχρι τη στεριά, ενώ άλλοι 17 αιχμαλωτίστηκαν από τους Γερμανούς.

Το 1951, ο Ηλίας Τσουκαλάς, ύπαρχος στο «Κατσώνης» και εκ των διασωθέντων του ναυαγίου, περιέγραψε στο βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών βιβλίο του «Υποβρύχιον Υ1» τις τελευταίες ώρες των συμπολεμιστών του. Με οδηγό τις σελίδες αυτού του βιβλίου η εταιρεία κινηματογραφήσεων FAOS ξεκίνησε γυρίσματα ντοκιμαντέρ για την ιστορία του «Κατσώνης» και άνοιξε τον δρόμο για τον ακριβή εντοπισμό του ναυαγίου. Στις 29 Ιανουαρίου 2018 βρέθηκε το ναυάγιο 6 ναυτικά μίλια βορειοδυτικά της Σκιάθου σε βάθος 253 μέτρων. Στις αρχές Μαΐου, με τη συμμετοχή του ωκεανογραφικού πλοίου «Ναυτίλος» της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού, της εταιρείας FAOS και του καταδυτικού συνεργείου του Κωνσταντίνου Θωκταρίδη, εξασφαλίστηκε η πρώτη οπτική επιβεβαίωση, η πρώτη εικόνα του υποβρυχίου στον βυθό.

«Τόσα χρόνια δεν ξέραμε πού πρέπει να πάμε, δεν υπήρχε ένα σημείο, παρά μια θολή εικόνα για το ναυάγιο. Τώρα ησυχάζει κάτι μέσα μου», λέει στην «Κ» ο Στέφανος Τρουπάκης, ένας εκ των τριών συγγενών που συμμετείχαν στην τελετή της Κυριακής. Ο συνονόματος παππούς του σκοτώθηκε στη ναυμαχία. Ηταν μόλις 26 ετών, πατέρας μιας νεογέννητης κόρης την οποία δεν πρόλαβε να γνωρίσει.

Ο κ. Τρουπάκης έμαθε την ιστορία του παππού του μέσα από τις διηγήσεις παλιών του συμπολεμιστών και τα γράμματα που φύλαγε η γιαγιά του μαζί με ένα κομμάτι της στολής του. Ο παππούς του ήταν ο πρώτος ή ο δεύτερος πεσών μόλις αναδύθηκε το υποβρύχιο για να αντιμετωπίσει την κορβέτα. «Είδα να βγαίνουν στον πυργίσκο και οι αξιωματικοί Τρουπάκης και Μυκόνιος αλλά σε λίγο τους έχασα. Φαίνεται ότι εγαζώθηκαν από ριπή πολυβόλων ή εσκοτώθηκαν από τας εκρήξεις των βλημάτων. (…) Οταν έπεσα στη θάλασσα και είχα απομακρυνθεί μερικά μέτρα είδα το υποβρύχιο να βυθίζεται με την πρύμνη και να εξαφανίζεται κάτω από το νερό για την τελευταία του κατάδυση», έγραψε τον Ιούλιο του 1945 στο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς» ο διασωθείς του ναυαγίου υποκελευστής Αντώνης Αντωνίου.

Ο παππούς του κ. Τρουπάκη (όρθιος στη μέση στη φωτογραφία δεξιά) ήταν ένας εκ των πεσόντων του υποβρυχίου.

Τις ίδιες στιγμές είχε περιγράψει και στο δικό του βιβλίο ο Ηλίας Τσουκαλάς: «Οι λαμαρίνες γύρω απ’ τον πυργίσκο πύρωσαν. Μερικά μπρούντζα άστραψαν, καθώς ξεφλούδισαν απ’ το χρώμα που τα ‘χαμε βαμμένα για να μη γυαλίζουν. Πάει κι ο Στέφανος! Πέφτοντας σκέπασε με το σώμα του τους φωναγωγούς στη γέφυρα και καμιά διαταγή δεν ήρθε πια κάτω. Η ομοχειρία του πυροβόλου αφανίστηκε».

«Βρεθήκαμε στη θέση όπου ο “Κατσώνης” έδωσε την τελευταία ναυμαχία. Αποτίσαμε φόρο τιμής, όχι μόνο στη θυσία των μαχητών, αλλά και σε ένα κομμάτι της Ελλάδας. Ηταν σαν όλοι να ήμασταν κοντά σε όσα έγιναν τη 14η Σεπτεμβρίου, σα να ξαναζούσαμε τον αγώνα τους», λέει στην «Κ» η δημοσιογράφος Μπήλιω Τσουκαλά, κόρη του Ηλία Τσουκαλά, ο οποίος πέθανε τον Μάιο του 2000. Για την ίδια ο εντοπισμός του ναυαγίου ήταν καθοριστική στιγμή προκειμένου να διατηρηθεί ζωντανή στη μνήμη η ιστορία του πληρώματος. Οπως λέει στην «Κ» ο παραγωγός της εταιρείας FAOS, Στέλιος Ευσταθόπουλος, χρονικός ορίζοντας ολοκλήρωσης του ντοκιμαντέρ είναι ο Ιανουάριος του 2019. Ολη η παραγωγή γίνεται με δικούς τους πόρους και αυτή την περίοδο βρίσκονται σε αναζήτηση χορηγών.

Οι τρεις συγγενείς των μελών του πληρώματος του «Κατσώνης» (από αριστερά) Κωνσταντίνος Τσαμίδης, Στέφανος Τρουπάκης και Μπήλιω Τσουκαλά σε σκηνή από το ντοκιμαντέρ της εταιρείας FAOS.

Ο Κωνσταντίνος Τσαμίδης, ο οποίος υπηρετεί στο Πολεμικό Ναυτικό, ήταν ο τρίτος συγγενής που πήρε μέρος στην τελετή. Ο παππούς του, Δημήτρης Αναγνωστόπουλος, είχε αιχμαλωτιστεί από τους Γερμανούς μετά τη ναυμαχία το 1943. «Ηταν κάτι που έπρεπε να κάνουμε. Ηταν το σωστό. Κλείνει ένας κύκλος», λέει ο κ. Τρουπάκης.

Βίντεο «Κ»: Ο εντοπισμός του ναυαγίου του «Κατσώνης»