Δένδιας: “Η Ελλάδα στη δίνη των διεθνών εξελίξεων”
Ομιλία Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στην εκδήλωση με θέμα “Η Ελλάδα στη δίνη των διεθνών εξελίξεων” που διοργανώθηκε στο πλαίσιο της νέας σειράς εκδηλώσεων του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών “Ημέρες ΕΚΠΑ” (Αθήνα, 13.07.2022)
Κύριε Πρύτανη, Κύριε Κοσμήτορα, Κύριε συνάδελφε, κκ. καθηγητές, Κυρίες και Κύριοι,
Είναι για μένα μια τεράστια τιμή που με προσκαλέσατε να εγκαινιάσω τον θεσμό “Ημέρες ΕΚΠΑ”. Όπως πολύ σωστά αναφέρεται στον τίτλο της σημερινής εκδήλωσης, η Ελλάδα, η Ευρώπη και ο κόσμος, βρίσκονται μπροστά σε μια δίνη στις διεθνείς εξελίξεις.
Το τελευταίο δραματικό γεγονός, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όχι μόνο αγγίζει το σύνολο του πλανήτη, αλλά, μου επιτρέπετε να πω, άλλαξε τον κόσμο. Και δίπλα σε αυτό υπάρχει η προσπάθεια δυνάμεων του αναθεωρητισμού οι οποίες επιδιώκουν μια άλλη πραγματικότητα καταπατώντας τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου.
Μια επιπλέον υφέρπουσα απειλή επικρέμαται πάνω από τον κόσμο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Αναφέρομαι στην επισιτιστική κρίση που επηρεάζει χώρες της περιοχής μας, αλλά και χώρες μακριά. Και έρχεται να προστεθεί στην ενεργειακή κρίση, η οποία ήδη απειλεί τις οικονομίες και τις κοινωνίες. Όμως, δεν θα πρέπει να υποβαθμίσουμε τον κίνδυνο της επισιτιστικής κρίσης. Αν μάλιστα προσθέσει κανείς σε αυτήν κάτι που δεν είναι τόσο γνωστό και αφορά την κρίση στην εξαγωγή των λιπασμάτων. Μπορούν να έχουν και τα δυο καταστροφικές συνέπειες για τις κοινωνίες της ανθρωπότητας, να προκαλέσουν κοινωνικές εκρήξεις, μεταναστευτικές ροές. Παρατηρήσαμε ίσως στις οθόνες των τηλεοράσεων τι έχει γίνει στη Σρι Λάνκα τις τελευταίες ημέρες.
Και σε όλο αυτό το ομιχλώδες διεθνές τοπίο, η χώρα μας αντιμετωπίζει τη βασική πρόκληση του εξ ανατολών γείτονά μας, της Τουρκίας.
Τα στοιχεία που συνιστούν αυτή την πρόκληση δεν είναι κατ’ ανάγκη καινούργια.
- Η απειλή πολέμου, το casus belli,
- Η αμφισβήτηση της Ελληνικής κυριαρχίας,
- των κυριαρχικών δικαιωμάτων,
- η προσπάθεια, καθημερινή πια, σπίλωσης της εικόνας της πατρίδας μας,
- η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού.
Αυτό όμως που συνιστά μια διαφορετική πραγματικότητα από άλλες περιόδους είναι η διαρκής και μακροχρόνια όξυνση. Είχαμε ζήσει σημαντικές κρίσεις με την Τουρκία, το ‘74, τα μέσα δεκαετίας ‘80, δεκαετίας ‘90. Καμία κρίση όμως δεν είχε αυτή την τεράστια χρονική διάρκεια, προσεγγίζουμε ήδη – αν δεν υπερβαίνουμε- τρία χρόνια.
Και επίσης, εάν κανείς δει τις μετρήσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας θα διαπιστώσει και κάτι άλλο, χειρότερο. Ότι δυστυχώς η κλιμάκωση αυτής της ρητορικής εμπεδώνει έναν ανθελληνισμό στην τουρκική κοινωνία. Εάν βλέπατε μια μέτρηση της τουρκικής κοινωνίας πριν από 4 χρόνια, η Ελλάδα δεν κατατασσόταν στις απειλές όπως ο Τούρκος πολίτης προσελάμβανε την πραγματικότητα. Σήμερα κατατάσσεται, και αρκετά ψηλά στον δείκτη. Τείνει λοιπόν να δημιουργηθεί ένα ρεύμα, και, δυνάμει, ένα πλειοψηφικό ρεύμα, ανθελληνισμού μέσα στην τουρκική κοινωνία.
Η πρόσφατη, γραφική -άλλα όχι γι’ αυτό λιγότερο επικίνδυνη- αμφισβήτηση του μισού Αιγαίου και της Κρήτης αποτελεί την τελευταία ψηφίδα μιας σειράς εξωφρενικών ισχυρισμών.
Το ερώτημα λοιπόν που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε εμείς, μια ευρωπαϊκή χώρα στο άκρο της Ευρώπης, είναι ποια θα πρέπει να είναι η απάντηση μας.
Ίσως αρκετοί από εσάς θυμάστε την κλασική αγγλική έκφραση κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του Λονδίνου στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: “Keep calm and carry on”.
Αυτό κάνουμε και εμείς, μένοντας προσηλωμένοι, όμως, στις αρχές και στις αξίες που διαχρονικά διέπουν την εξωτερική μας πολιτική. Τον σεβασμό στην εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία όλων των κρατών. Τον σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο και στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Και επίσης, ας μην το ξεχνάμε, στο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο. Αυτή είναι η πυξίδα μας στην πορεία μας στο διεθνές στερέωμα.
Χθες, είχα την ευκαιρία να βρεθώ στην Οδησσό. Συναντήθηκα με μέλη της Ελληνικής Κοινότητας εκεί, αλλά και Έλληνες της Μαριούπολης που είχαν καταφύγει στην Οδησσό, για να αποφύγουν τις τραγικές συνέπειες της ρωσικής εισβολής. Αύριο, θα μεταβώ στην Χάγη, για να συμμετάσχω σε ειδική εκδήλωση, με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, για τα εγκλήματα πολέμου κατά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Το λέω αυτό, για να θυμίσω ότι το Ανθρωπιστικό Δίκαιο είναι στοιχείο της διαρκούς πολιτικής μας κατεύθυνσης.
Γενικά, όμως, δε μένουμε ακίνητοι. Αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες, χτίζουμε ή ενισχύουμε τις σχέσεις μας, τις γέφυρες συνεργασίας που έχουμε, χωρίς να πέσουμε στην παγίδα να ασκήσουμε μια αποκλειστικά τουρκοκεντρική πολιτική, αντιδρώντας μόνο σε ό,τι η γείτων κάνει ή ισχυρίζεται ή εφευρίσκει. Γιατί έχουμε έναν ευρύτερο στόχο: την εμπέδωση της ειρήνης, της ασφάλειας και της σταθερότητας στην ευρύτερη γειτονιά μας, αλλά και πέραν από αυτήν.
Έτσι, παρομοιάζω την πολιτική μας με τους παλιούς κύκλους του σήματος της Ολυμπιακής Αεροπορίας, έξι αλληλοτεμνόμενους κύκλους.
Πρώτον, ενδυναμώνουμε τις διμερείς μας σχέσεις με την οικογένειά μας, τους Ευρωπαίους εταίρους μας. Σχέσεις που είχαν σχετικά παραμεληθεί. Θεωρούσε το ελληνικό κράτος, πιεσμένο από την βαρύτατη οικονομική κρίση, ότι το Συμβούλιο Υπουργών ή το Συμβούλιο Αρχηγών είναι επαρκές, για να διατηρήσει σε υψηλό επίπεδο τις σχέσεις με τους ευρωπαίους εταίρους. Δεν ήταν αλήθεια αυτό, το διμερές επίπεδο είναι εξίσου σημαντικό και απαραίτητο. Και επίσης, χρειάζεται η διμερής εξήγηση για να βρεθεί η απαραίτητη κατανόηση των θέσεών μας και στις χώρες που μετέχουν στην ΕΕ.
Βεβαίως, οι σχέσεις αυτές με ορισμένες, και ιδιαίτερα με την πιο ισχυρή στρατιωτικά χώρα μέλος της ΕΕ, τη Γαλλία, που είναι και πυρηνική υπερδύναμη, έχει αποκτήσει στρατηγικό χαρακτήρα και έχει περιβληθεί και τη γνωστή αμυντική Συμφωνία.
Δεύτερον, έχουμε αναγάγει την ενίσχυση των σχέσεων μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια απόλυτη για εμάς προτεραιότητα. Νομίζω ότι η ελληνική κοινωνία διακρίνει τους καρπούς. Ιδιαίτερα όσον αφορά την στήριξη των θέσεων μας σε ζητήματα θεμελιώδους σημασίας, και από την εκτελεστική εξουσία στις ΗΠΑ, ανεξαρτήτως κόμματος, και από τη νομοθετική εξουσία στις ΗΠΑ -επαναλαμβάνω- ανεξαρτήτως κόμματος. Δεν υπάρχει, κυρίες και κύριοι, μέτρο σύγκρισης των σχέσεών μας με τις ΗΠΑ σε σχέση με το παρελθόν, έστω και πριν από περίπου μία εικοσαετία. Όταν, από την πλευρά της υπερδύναμης, η τήρηση ισορροπιών ήταν το βασικό μέλημα. Θέλω να θυμίσω αυτό που οι περισσότεροι από εμάς, σε διάφορες ηλικίες, έχουμε ζήσει την αγωνιώδη προσπάθεια της χώρας μας να διατηρηθεί η αναλογία 7:10, τα πρώτα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Και να παρακαλέσω για τη σύγκριση με τη σημερινή εποχή, όπου η Ελλάδα έχει πρόσβαση σε οποιοδήποτε σύστημα των ΗΠΑ, και το F-35, η δε Τουρκία προσπαθεί να πετύχει την αναβάθμιση των F-16.
Τρίτον, τρίτος κύκλος, μια ζώνη ασφάλειας και σταθερότητας που επιδιώκουμε στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, του Κόλπου, και της Βορείου Αφρικής. Έχουμε αναπτύξει με την Αίγυπτο τις πιο στενές σχέσεις που είχαμε ποτέ. Η ελληνοαιγυπτιακή Συμφωνία αποτελεί μνημείο αυτής της σχέσης, αλλά η σχέση δεν περιορίζεται σε αυτό, έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος. Έχουν προστεθεί σε αυτό, όμως, οι σχέσεις με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία, το Κουβέιτ, το Ομάν, τις περισσότερες χώρες της περιοχής. Συγχρόνως, είμαστε πλέον παρόντες στις εξελίξεις στη Λιβύη και στη Συρία. Μαζί με την Κύπρο έχουμε ενισχύσει, όσο μπορούμε, τα πολυμερή σχήματα περιφερειακής συνεργασίας, κορυφαίο είναι το 3+1: Κύπρος, Ελλάδα, Ισραήλ, το “συν 1” είναι οι ΗΠΑ. Η φιλοδοξία μας είναι το αριθμητικό αυτονόητο το “3+1” να γίνει “4”. Σε όλα προτάσσουμε την ειρηνική επίλυση των διαφορών στην βάση του Διεθνούς Δικαίου.
Έρχομαι τώρα στη γειτονιά μας, τα Βαλκάνια. Ιδίως στα Δυτικά Βαλκάνια, διότι στα Ανατολικά Βαλκάνια, μετά την ατζέντα της Θεσσαλονίκης του 2003, η Ελλάδα έχει καταγράψει τη σημαντική επιτυχία να επιτύχει την είσοδο της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην ΕΕ. Όμως, η πρόκληση των Δυτικών Βαλκανίων είναι τεράστια και δυνάμει αποσταθεροποιητική. Μονόδρομος για την επίτευξη της σταθεροποίησης της περιοχής είναι η ευρωπαϊκή τους προοπτική. Καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια και σε πολιτικό και σε τεχνικό επίπεδο για να το επιτύχουμε αυτό.
Πέμπτον, προσπαθούμε να αναπτύξουμε τις σχέσεις μας με χώρες, όπως λέω, πέραν του ορίζοντα. Ανερχόμενες δυνάμεις που έχουν παρόμοιες ή συμβατές με εμάς τοποθετήσεις. Αναφέρομαι στην Ινδία, τη μεγαλύτερη πληθυσμιακά χώρα του πλανήτη από το επόμενο έτος, στην Ιαπωνία -και τις δύο χώρες τις έχω επισκεφθεί τους τελευταίους μήνες- αλλά και στο Βιετνάμ, μία χώρα 100 εκατομμυρίων, με παρόμοιες θέσεις με εμάς στο Δίκαιο της Θάλασσας, την Αυστραλία, την Ινδονησία. Αυτές οι τρεις χώρες είναι στο πρόγραμμα των επισκέψεων του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου.
Έκτον, έκτος κύκλος, θυμόμαστε την ήπειρο με τη μεγαλύτερη οικονομική και πληθυσμιακή ανάπτυξη στον πλανήτη, την Αφρική. Τους τελευταίους μήνες έχω επισκεφθεί επτά χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής, και εάν δεν είχε μεσολαβήσει η εισβολή στην Ουκρανία θα είχα κλείσει τον κύκλο των δεκατεσσάρων χωρών που είχαμε θέσει ως προορισμούς. Δεν μπορεί η Ελλάδα να αγνοήσει την Αφρική. Για να είμαι ακριβής δεν μπορεί η Ευρώπη να αγνοήσει την Αφρική.
Πέραν των άλλων, διεξάγουμε τρεις εκστρατείες στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Η πρώτη αφορά την εκλογή μας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την περίοδο 2025-2026. Έχουμε ήδη 106 γραπτές στηρίξεις. Θεωρώ την εκλογή μας σχεδόν βέβαιη. Για την ώρα δεν υπάρχει αντιπαλότητα, είμαστε δύο χώρες, εμείς και η Δανία, υποψήφιες για δύο θέσεις. Οποιοσδήποτε μπει στην κούρσα έχει πολύ μακρύ δρόμο να διανύσει για να μπορέσει να υπερκεράσει την ελληνική υποψηφιότητα. Αλλά, συγχρόνως, διεξάγουμε άλλες δύο εκστρατείες, η μία για το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπου δεν έχουμε εκλεγεί ποτέ. Εκεί έχουμε πετύχει ήδη να έχουμε 34 γραπτές στηρίξεις μέχρι τώρα. Η εκστρατεία μας είναι διαρκείας τριών μόλις μηνών, αλλα είμαστε εξαιρετικά αισιόδοξοι και για αυτό. Η περίοδος είναι από το 2028 και μετά, οπότε έχουμε χρόνο. Αλλά επιδιώκουμε να εκλεγούμε και στην Προεδρία της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών το 2035. Επίσης, το θεωρούμε σημαντικό επίτευγμα για την ελληνική εξωτερική πολιτική. Πίσω από αυτά, όπως καταλαβαίνετε, δεν κρύβεται η ματαιόδοξη προσπάθεια μίας μικρής χώρας να δραστηριοποιηθεί πέραν του επιπέδου της στο διεθνές επίπεδο. Αντίθετα, φανερώνεται η προσπάθεια μίας μεσαίας ευρωπαϊκής χώρας να αναδείξει το Διεθνές Δίκαιο, την καλή γειτονία, τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα ως κύριο στοιχείο της παρουσίας μίας σύγχρονης χώρας στο διεθνές γίγνεσθαι.
Θα μου επιτρέψετε να τελειώσω λέγοντας ότι μέσα από την ζοφερή πραγματικότητα του 2022 για την παγκόσμια κοινότητα, οι νέοι Έλληνες μπορούν να διακρίνουν μία καλύτερη εποχή που έρχεται. Όμως, για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει η χώρα να εργαστεί σκληρά αλλά επί των ιδίων αξόνων που την έφεραν μέχρι εδώ: τον σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο, στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, στον συνάνθρωπο, στην παγκόσμια κοινότητα.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Περιοχή συνημμένων
