«Για την επιβίωση του Τύπου, οι γίγαντες του διαδικτύου πρέπει να πληρώσουν»

Διευθυντές ευρωπαϊκών πρακτορείων ειδήσεων, μεταξύ των οποίων και ο πρόεδρος και γενικός διευθυντής του ΑΠΕ-ΜΠΕ, Μιχάλης Ψύλος, προσυπογράφουν μια έκκληση προς τους ευρωβουλευτές να προστατεύσουν το έργο των δημοσιογράφων από τους γίγαντες του Διαδικτύου, όπως η Google, οι οποίοι το εκμεταλλεύονται δωρεάν.

Τα περιεχόμενα που παράγουν τα ΜΜΕ και οι διαφημιστικές εισπράξεις μονοπωλούνται από την Google και το Facebook. Είναι ως εκ τούτου δίκαιο να διεκδικήσουμε ένα μέρος των κερδών της Gafa (Google, Apple, Facebook και Amazon), όπως φιλοδοξεί να κάνει η ευρωπαϊκή οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα.

Το μέλλον του Τύπου διακυβεύεται στις 12 Σεπτεμβρίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εκείνη την ημέρα, οι ευρωβουλευτές θα ψηφίσουν στο Στρασβούργο για το σχέδιο ευρωπαϊκής οδηγίας που έχει σκοπό να διορθώσει την υπάρχουσα κατάσταση όπου οι γίγαντες του διαδικτύου συγκεντρώνουν χωρίς οικονομικό αντιστάθμισμα ένα μεγάλο μέρος των πληροφοριών που παράγονται με μεγάλα έξοδα από τα ΜΜΕ και τα πρακτορεία ειδήσεων. Επιπλέον, άλλο στοιχείο υφαρπαγής, επωφελούμενες από το μαζικό ακροατήριό τους, οι εταιρίες αυτές προσελκύουν το κύριο μέρος των διαφημιστικών εισπράξεων που επέτρεπαν μέχρι τώρα στον τομέα του Τύπου να επιβιώνει: με αυτό τον τρόπο η Google και το Facebook συγκέντρωσαν το 2017 το 80% των παγκόσμιων διαφημιστικών επενδύσεων στο διαδίκτυο.

Η εκστρατεία της Google και του Facebook εναντίον αυτού του σχεδίου διαρθρώθηκε γύρω από ένα τεράστιο fake news: η δωρεάν πρόσβαση στο διαδίκτυο για τον καταναλωτή θα απειληθεί από το σχέδιο οδηγίας για τα πνευματικά δικαιώματα. Ουδέποτε υπήρξε τέτοιο θέμα. Το θέμα απλώς είναι να κάνουμε τους γίγαντες του διαδικτύου να μοιραστούν αύριο ένα μέτριο τμήμα των εσόδων τους με τους παραγωγούς των περιεχομένων αυτών. Δεν είναι τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από την προσαρμογή της νομοθεσίας για τα πνευματικά δικαιώματα στη σύγχρονη εποχή, γνωρίζοντας πως η τελευταία ευρωπαϊκή οδηγία για το θέμα ανάγεται σε μια εποχή κατά την οποία η Google, το Facebook, το YouTube ή τα έξυπνα τηλέφωνα (smartphone) δεν είχαν ακόμη δει το φως της μέρας..

Κατά βάση το θέμα είναι πολύ απλό: γιατί οι πλατφόρμες να επωφελούνται σχεδόν από το σύνολο των διαφημιστικών εισπράξεων που συνδέονται με τη χρησιμοποίηση άρθρων, την παραγωγή των οποίων δεν έχουν χρηματοδοτήσει; Διευθυντές εφημερίδων και πρακτορείων ειδήσεων βρίσκονται σε μια τραγελαφική κατάσταση: είναι εκείνοι που επενδύουν μαζικά στην παραγωγή περιεχομένου, μερικές φορές στέλνουν τους δημοσιογράφους τους να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους προκειμένου να εξασφαλίσουν μια αξιόπιστη, πλουραλιστική και πλήρη πληροφόρηση, που πρέπει να χρηματοδοτήσουν σημαντικές επενδύσεις προκειμένου να έχουν διαδικτυακή παρουσία. Όμως, ενώ η κυκλοφορία των εφημερίδων σε χαρτί βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση και η μοναδική ελπίδα βρίσκεται στην ανάπτυξη ενός ψηφιακού κύκλου εργασιών (τζίρου), βλέπουν τις πλατφόρμες να συγκεντρώνουν δωρεάν τον καρπό των προσπαθειών αυτών, να τους στερούν τη δυνατότητα να εξαργυρώσουν τα περιεχόμενά τους και διοχετεύουν αλλού τις διαφημιστικές εισπράξεις που θα μπορούσαν να αντλήσουν οι ίδιες.

Το αποτέλεσμα είναι η φτωχοποίηση ενός ολόκληρου τομέα. Μέσα σε 20 χρόνια, οι γίγαντες του διαδικτύου συμπιέζουν τα λεγόμενα ιστορικά ΜΜΕ, παρά τις προσπάθειες των τελευταίων να αναπτύξουν, τις περισσότερες φορές με επιτυχία, ένα ψηφιακό ακροατήριο. Από το 2000 τα διαφημιστικά έσοδα του γραπτού Τύπου πέφτουν παντού την Ευρώπη: -70% στη Γαλλία, για παράδειγμα. Αποτέλεσμα: χιλιάδες καταργήσεις θέσεων εργασίας δημοσιογράφων στα ΜΜΕ ως αποτέλεσμα διαδοχικών σχεδίων αποχώρησης. Κατά 30% λιγότεροι στην Ισπανία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πατρίδα των GAFA, ο γραπτός Τύπος έχασε περισσότερο από το μισό των διαφημιστών εισπράξεών του μέσα σε δέκα χρόνια και οι αίθουσες σύνταξης 45% του προσωπικού τους, που έπεσε στους 39.000 δημοσιογράφους.

Αυτή η διπλή ληστεία των γιγάντων του διαδικτύου, για τα περιεχόμενα και τις διαφημιστικές εισπράξεις των ΜΜΕ, αντιπροσωπεύει μια απειλή για τον καταναλωτή και για τη δημοκρατία στον βαθμό που οι αίθουσες σύνταξης αδειάζουν και τα μέσα για να χρηματοδοτηθεί η δημοσιογραφία ποιότητας στο πεδίο μειώνονται. Είναι αυτή την ανισορροπία που το σχέδιο ευρωπαϊκής οδηγίας για τα πνευματικά δικαιώματα φιλοδοξεί να διορθώσει, δημιουργώντας τους όρους μιας δίκαιης αμοιβής για τους δημιουργούς.

Μπορούν οι γίγαντες του διαδικτύου να αμείβουν τα ΜΜΕ χωρίς να κάνουν τον καταναλωτή να πληρώσει; Η απάντηση είναι σαφώς ναι: το Facebook κατέγραψε το 2017 κύκλο εργασιών-ρεκόρ 40 δισεκ. δολαρίων και κέρδη 16 δισεκ. δολαρίων! Η Google πραγματοποίησε 110 δισεκ. δολάρια κύκλο εργασιών τον ίδιο χρόνο, και απέσπασε κέρδος 12,7 δισεκατομμυρίων. Ποιος μπορεί να πει σε αυτές τις συνθήκες πως οι γίγαντες του διαδικτύου δεν είναι σε θέση να αμείβουν δίκαια εκείνους που παράγουν τα περιεχόμενα τα οποία οι ίδιες εκμεταλλεύονται;

Ενώ ήδη διαφεύγουν από τη φορολογία στην Ευρώπη, μπορεί κανείς να δεχθεί ότι δεν θα αμείβουν τους παρόχους περιεχομένου που πληρώνουν τους φόρους τους και επωμίζονται τα κόστη της συλλογής της πληροφορίας; Οι ευρωβουλευτές μπορούν να αποδεχθούν οι γίγαντες του διαδικτύου να εκμεταλλεύονται ατιμώρητα το περιεχόμενο που παράγεται από τα ΜΜΕ στην Ευρώπη; Δεν βλέπουν τον μεγάλο κίνδυνο να έχουμε επιζώντες της πληροφορίας όλο και πιο πολύ εξαρτώμενους από τη δημόσια βοήθεια, άρα από τους φόρους – και ως εκ τούτου προσαρτημένους στις κυβερνήσεις;

Ας επαναφέρουμε τη συζήτηση στο κέντρο της: δεν είναι τίποτα λιγότερο τίποτα περισσότερο από την εισαγωγή μιας αρχής δίκαιης αμοιβής των ΜΜΕ. Οι ευρωβουλευτές έχουν το καθήκον να κάνουν να επιτύχει η μεταρρύθμιση των πνευματικών δικαιωμάτων που έχει ξεκινήσει. Από αυτό εξαρτάται η επιβίωση του Τύπου, η διατήρηση της ανεξαρτησίας του και η προάσπιση των δημοκρατικών αξιών.

Οι διευθυντές των πρακτορείων ειδήσεων:

Jonas Eriksson, TT, Stockholm, Branka Djukic, Tanjug, Belgrade, Fabrice Fries, AFP, Paris, Alexandru Giboi, Agerpress, Bucarest, Senol Kazanci, Anadolu, Ankara, Oleksandr Kharchenko, Ukrinform, Kiev, Peter Kropsch, DPA, Hambourg, Patrick Lacroix, Belga, Bruxelles, Jiri Majstr, CTK, Prague, Clive Marshall, PA Group, Londres, Maxim Minchev, BTA, Sofia, Mika Pettersson, STT, Helsinki, Clemens Pig, APA, Vienne, Michalis Psilos, ANA-MPA, Athènes, Nicolau Santos, Lusa, Lisbonne, Mads Yngve Storvik, NTB, Oslo, Bojan Veselinovic, STA, Ljubljana, Lars Vesterlokke, Ritzaus Bureau, Copenhague.