Ο “πόλεμος” στις φαβέλες της Βραζιλίας
Των Antonio Sampaio και Gonzalo Croci
Η στροφή της Βραζιλίας στις καταπιεστικές και στρατιωτικές προσεγγίσεις για την αστική ασφάλεια, έρχεται με πολλούς κινδύνους. Στο Ρίο ντε Τζανέιρο, η σταθερή κάμψη της ειρηνικής στρατηγικής έχει ανοίξει τον δρόμο για την επιστροφή στη βία των συμμοριών.
Μια μεγάλη πολιτική μεταμόρφωση θα λάβει χώρα στη Βραζιλία στο νέο έτος. Την 1η Ιανουαρίου 2019, ο πρώην αξιωματικός του στρατού, Jair Bolsonaro, θα ορκιστεί ως ο επόμενος πρόεδρος, φέρνοντας μαζί του συντηρητικές απόψεις για τις κοινωνικές ελευθερίες και επιθετικές προτάσεις για τη δημόσια ασφάλεια. Αυτές περιλαμβάνουν ενθάρρυνση των αστυνομικών να πυροβολούν τους υπόπτους και τη μείωση του ελάχιστου ηλικιακού ορίου για ποινές φυλάκισης από τα 18 στα 16 (ενδεχομένως) χρόνια. Αλλά αναμφισβήτητα, η μεγαλύτερη επίδραση θα γίνει αισθητή στον πιο λαμπερό τουριστικό προορισμό της χώρας και δεύτερη μεγαλύτερη πόλη, Ρίο ντε Τζανέιρο.
Και αυτό διότι ένας από τους συμμάχους του Bolsonaro, ο πρώην δικαστής Wilson Witzel, θα ορκιστεί επίσης ως διοικητής του κρατιδίου του Ρίο ντε Τζανέιρο. Οι κυβερνήσεις των κρατιδίων στη Βραζιλία φέρουν το βάρος της ευθύνης για τη δημόσια ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων. Ο Witzel, από το μικρό Χριστιανοκοινωνικό κόμμα, το οποίο είναι πρακτικά άγνωστο στους περισσότερους Βραζιλιάνους μέχρι προσφάτως έχει αντιληφθεί με απίστευτη εξυπνάδα την αίσθηση του φόβου, της απελπισίας και του θυμού που αισθάνονται οι ντόπιοι για την ασφάλεια.
Ο νέος κυβερνήτης έχει υποσχεθεί να καθιερώσει μια ελίτ ελεύθερων σκοπευτών για να πυροβολούν από ελικόπτερα τους ένοπλους άνδρες που περιπολούν στις παραγκουπόλεις. Επίσης έχει δηλώσει ότι θα επιχειρήσει να παρατείνει την παρουσία των ενόπλων δυνάμεων στους δρόμους. Το Ρίο έχει βιώσει αρκετές φορές την επέμβαση του στρατού στους δρόμους του τα τελευταία χρόνια, και από το Φεβρουάριο του 2018 βρίσκεται υπό “ομοσπονδιακή παρέμβαση”, έναν σπάνιο συνταγματικό μηχανισμό που τοποθετεί όλες τις υπηρεσίες ασφαλείας στα χέρια των ενόπλων δυνάμεων, ως ένα μέτρο έκτακτης ανάγκης έναντι του οργανωμένου εγκλήματος.
Πρόκειται για μια θλιβερή στροφή των εξελίξεων στο Ρίο, που συμπίπτει με τη δεκαετή επέτειο της ειρηνευτικής στρατηγικής στις 19 Δεκεμβρίου. Η πολιτική περιλαμβάνει την κατάληψη από βαριά οπλισμένων αστυνομικών, φαβέλων που μέχρι πρότινος ελεγχόταν από συμμορίες, με τις αστυνομικές ομάδες να περιπολούν μονίμως ως Αστυνομικές Μονάδες Ειρήνευσης (UPPs). Η παρουσία τους έχει επιτρέψει να φτάσουν κάποιες δημόσιες υπηρεσίες και κάποιες αστικές πρωτοβουλίες, στις φτωχογειτονιές.
Στο αποκορύφωμά του, το πρόγραμμα UPP μελετήθηκε και εγκρίθηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα και άλλους διεθνείς παράγοντες ως ένα πιθανό μοντέλο για άλλες αστικές περιοχές που πλήττονται από τη βία. Το πρόγραμμα είχε σημαντική επιτυχία από το Δεκέμβριο του 2008 μέχρι το 2013, όταν οι εγκληματικές οργανώσεις όπως η Red Command ή η Comando Vermelho, άρχισαν να προκαλούν τις δυνάμεις ασφαλείας και η κυβέρνηση άρχισε να ξεμένει από χρήματα.
Η στροφή προς καταπιεστικές και στρατιωτικές προσεγγίσεις για την αστική ασφάλεια, έρχεται με πολλούς κινδύνους. Στο Ρίο, η σταδιακή υποχώρηση των πολιτικών δεσμεύσεων και των οικονομικών πόρων για την ειρηνευτική στρατηγική, άνοιξαν το δρόμο όχι μόνο για την επιστροφή της βίας των συμμοριών, αλλά επίσης και για αύξηση της κατάχρησης εξουσίας από τους αστυνομικούς. Ορισμένοι αξιωματικοί έχουν εμπλακεί σε περιπτώσεις βασανιστηρίων και εξαφανίσεων σε “εξειρηνισμένων” φαβέλων.
Μία ακόμη εξαιρετικά επιζήμια συνέπεια της κάμψης των UPPs, είναι μια επακόλουθη μείωση της στήριξης για το πρόγραμμα από τους ντόπιους. Αυτό παρακωλύει άμεσα την ικανότητα των αρχών να επιδιώξουν τη συνεργασία των κατοίκων -ένα βασικό εργαλείο για την κατανόηση και την λειτουργία σε αυτά τα εξαιρετικά πολύπλοκα αστικά περιβάλλοντα.
Αυτά τα διδάγματα είναι αρκετά σαφή ώστε να οδηγήσουν τις αρχές στη Βραζιλία και αλλού, να σκεφτούν προτού πλήξουν περαιτέρω το πνεύμα της ειρήνευσης και καταφύγουν σε πλήρη πόλεμο στις φαβέλες.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://www.iiss.org/blogs/analysis/2018/12/war-brazil-favela11
