Οι παράπλευρες απώλειες του πολέμου με τον κορωνοϊό

Για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού SARS-CoV-2, έχουν υιοθετηθεί αυστηρά μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, απομόνωσης και περιορισμού και πολλά υγειονομικά συστήματα αναδιοργανώθηκαν για να αντιμετωπίσουν την τεράστια αύξηση των ασθενών που πάσχουν από COVID-19.

Κατά την ίδια περίοδο, φαίνεται να έχουν σημειωθεί ορισμένες αλλαγές στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ασθενών που εισάγονται στο νοσοκομείο για άλλα νοσήματα.

Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκοκείο Αλεξάνδρα, Ιωάννης Κανακάκης, Ευστάθιος Καστρίτης, Κωνσταντίνος Τσιτσιμπής και Θάνος Δημόπουλος (https://mdimop.gr/covid19/) ανασκόπησαν τη βιβλιογραφία που αφορά σε αυτό το θέμα και ανέλυσαν τα δεδομένα της Θεραπευτικής Κλινικής.

Χθες δημοσιεύθηκε στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό New England Journal of Medicine ανάλυση που αφορά τις εισαγωγές στο νοσοκομείο για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο (δηλαδή οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου με ή χωρίς ανάσπαση του διαστήματος ST στο καρδιογράφημα ή ασταθή στηθάγχη) κατά τις πρώτες ημέρες της επιδημίας του COVID-19 στη Β. Ιταλία.

Οι συγγραφείς πραγματοποίησαν μια αναδρομική ανάλυση των κλινικών και αγγειογραφικών χαρακτηριστικών των διαδοχικών ασθενών που εισήχθησαν για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο σε 15 νοσοκομεία στη Βόρεια Ιταλία, τα οποία ήταν τα τοπικά νοσοκομεία αναφοράς για θεραπείες που περιλάμβαναν πρωτογενή αγγειοπλαστική.

Η περίοδος της μελέτης ήταν μεταξύ της πρώτης επιβεβαιωμένης περίπτωσης του COVID-19 στην Ιταλία (δηλαδή στις 20 Φεβρουαρίου 2020) και της 31ης Μαρτίου 2020. Οι συγγραφείς συνέκριναν τα ποσοστά νοσηλείας μεταξύ της περιόδου της μελέτης και δύο περιόδων ελέγχου: μιας αντίστοιχης περιόδου κατά το προηγούμενο έτος (δηλαδή 20 Φεβρουαρίου έως 31 Μαρτίου 2019) και μιας προηγούμενης περιόδου κατά το ίδιο έτος (1 Ιανουαρίου έως 19 Φεβρουαρίου 2020).

Το κύριο καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν οι συνολικές εισαγωγές στο νοσοκομείο για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο. Επίσης υπολόγισαν την επίπτωση για το κύριο καταληκτικό σημείο διαιρώντας τον αριθμό των εισαγωγών με τον αριθμό των ημερών για κάθε χρονική περίοδο.

Από τους 547 ασθενείς που νοσηλεύτηκαν για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο κατά την περίοδο της μελέτης, 420 (76.8%) ήταν άνδρες και η μέση ηλικία όλων των ασθενών (± SD) ήταν 68 ± 12 έτη. Από αυτούς τους ασθενείς, 248 (45.3%) εμφάνισαν έμφραγμα μυοκαρδίου με ανάσπαση του ST (STEMI). Ο μέσος αριθμός εισαγωγών για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο κατά τη διάρκεια της μελέτης ήταν 13.3 εισαγωγές ανά ημέρα. Αυτό το ποσοστό ήταν σημαντικά χαμηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό είτε κατά την προηγούμενη περίοδο του ίδιου έτους (συνολικός αριθμός εισαγωγών: 899, που αντιστοιχεί σε 18 εισαγωγές ανά ημέρα, με λόγο σχετικών συχνοτήτων 0.74, με 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0.66-0.82, Ρ < 0.001) ή το ποσοστό κατά το προηγούμενο έτος (συνολικός αριθμός εισαγωγών: 756, δηλαδή 18.9 εισαγωγές ανά ημέρα και λόγο σχετικών συχνοτήτων 0.70 με 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0.63-0.78, p<0.001), δηλαδή ελάττωση κατά περίπου 24-30% σε σχέση με τις προηγούμενες περιόδους.

Επιπλέον μετά την εφαρμογή του lock down σε εθνική κλίμακα στην Ιταλία αναφέρουν περαιτέρω μείωση στις εισαγωγές στο νοσοκομείο για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο.

Αυτή η αναφορά δείχνει μια σημαντική μείωση στις νοσηλείες που σχετίζονται με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο σε πολλά καρδιολογικά κέντρα στη Βόρεια Ιταλία κατά τις πρώτες μέρες της επιδημίας COVID-19 ενώ όπως αναφέρουν οι συγγραφείς πρόσφατα δεδομένα υποδηλώνουν σημαντική αύξηση της θνησιμότητας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που δεν εξηγείται πλήρως μόνο από τις περιπτώσεις COVID-19. Αυτή η παρατήρηση και τα δεδομένα από τη μελέτη οδήγησαν τους συγγραφείς να θέσουν και το ερώτημα εάν ορισμένοι ασθενείς πέθαναν από οξύ στεφανιαίο σύνδρομο χωρίς να ζητήσουν ιατρική βοήθεια κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19. (πηγή: New England Journal of Medicine; April 28, 2020, DOI: 10.1056/NEJMc2009166)

Δεδομένα από την Ελλάδα

Μια αντίστοιχη μελέτη από τη Ελλάδα και το νοσοκομείο Αλεξάνδρα, η οποία έχει αποσταλεί προς δημοσίευση σε διεθνές περιοδικό, δείχνει μια σημαντική μείωση στην προσέλευση ασθενών στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Παθολογικού Τομέα. Η μελέτη ανέλυσε τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των ασθενών που επισκέφθηκαν το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Παθολογικού Τομέα του νοσοκομείου «Αλεξάνδρα», ενός δημόσιου τριτοβάθμιου νοσοκομείου του ΕΣΥ στο οποίο λειτουργούν και Πανεπιστημιακές Κλινικές.

Συγκρίθηκαν ο αριθμός και οι αιτίες των επισκέψεων στα επείγοντα κατά την ίδια χρονική περίοδο του 2019 και του 2020 (από 1 Μαρτίου έως 31 Μαρτίου). Τα περιοριστικά μέτρα στην Ελλάδα ξεκίνησαν στις 11 Μαρτίου, αλλά οι πρώτες περιπτώσεις COVID-19 στην Ελλάδα σημειώθηκαν στα τέλη Φεβρουαρίου 2020 ήδη από το τέλος Φεβρουαρίου είχαν ανασταλεί εκδηλώσεις όπως πχ οι εκδηλώσεις του καρναβαλιού, ενώ τα δεδομένα και οι ειδήσεις της πανδημίας από την Ιταλία είχαν ήδη προκαλέσει γενική ανησυχία.

Από την ανάλυση προκύπτει ότι από 1 Μαρτίου έως 31 Μαρτίου 2020, οι συνολικές επισκέψεις στο Τμήμα των Παθολογικών επειγόντων του νοσοκομείου (δηλαδή για παθολογικά, καρδιολογικά, γαστρεντερολογικά περιστατικά) μειώθηκαν κατά 42.3% (δηλαδή από 1133 το 2019 σε 653 την ίδια ημερολογιακή περίοδο του 2020). Όσον αφορά τις επισκέψεις που αφορούσαν καρδιολογικά προβλήματα υπήρξε μείωση κατά 36.1%, για προβλήματα που απαιτούσαν εκτίμηση από γαστρεντερολόγο η μείωση ήταν 57% ενώ στα παθολογικά περιστατικά η μείωση ήταν 43% (λοιμώξεις, εγκεφαλικά επεισόδια, μη ειδικά συμπτώματα, αντιμετώπιση επιπλοκών καρκίνου κ.λπ.). Ο αριθμός των εισαγωγών μειώθηκε κατά 34.8% (217 κατά την περίοδο 2020 έναντι 333 κατά την ίδια ημερολογιακή περίοδο του 2019).

Η κατανομή των ηλικιών των ασθενών που επισκέφτηκαν το τμήμα των επειγόντων ήταν παρόμοια και δεν υπήρχε σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο περιόδων στην ηλικιακή κατανομή των ασθενών που τελικά απαιτούσαν περαιτέρω νοσηλεία. Παρατηρήσαμε επίσης ότι οι επισκέψεις λόγω στηθάγχης ελαττώθηκαν κατά 36.5%, ο αριθμός των οξέων στεφανιαίων επεισοδίων μειώθηκε κατά 30%, ο αριθμός των πρωτογενών αγγειοπλαστικών κατά 52% και οι επισκέψεις λόγω απορρύθμισης καρδιακής ανεπάρκειας κατά 31.4% ενώ ο αριθμός των ασθενών με εγκεφαλικό επεισόδιο ελαττώθηκε κατά 66%. Επίσης ενδιαφέρον είναι ότι οι επισκέψεις λόγω πιθανής αιμορραγίας από το πεπτικό ελαττώθηκαν κατά 59.5%. Κατά την ίδια περίοδο οι περιπτώσεις που απαιτούσαν εισαγωγή στην ΜΕΘ ελαττώθηκαν κατά 19%, αλλά η διαφορά αυτή δεν ήταν στατιστικά σημαντική.

Φαίνεται λοιπόν και από τα ελληνικά δεδομένα ότι κατά την περίοδο των περιοριστικών μέτρων και της πανδημίας υπάρχει μια σημαντική ελάττωση της προσέλευσης στα νοσοκομεία των ασθενών ακόμα και με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως καρδιολογικά προβλήματα, αγγειακά εγκεφαλικά ακόμα κι αιμορραγίες του πεπτικού. Η ελάττωση αυτή παρατηρείται και στην Ελλάδα παρά το γεγονός ότι η επιδημία δεν έλαβε τις διαστάσεις που έλαβε σε άλλες χώρες , όπως πχ στην Β. Ιταλία ή στην Ισπανία.

Τουλάχιστον όσον αφορά στην Ελλάδα, η ελάττωση αυτή οφείλεται μάλλον στον φόβο και τον δισταγμό των ασθενών να προσέλθουν παρά σε άλλους παράγοντες, καθώς στο σύστημα υγείας δεν πιέστηκε όσο στην Β. Ιταλία ή την Ισπανία. Οι συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς δεν μπορούν ακόμα να εκτιμηθούν, αλλά τα δεδομένα είναι ανησυχητικά.

Πηγή: ΕΚΠΑ – Αθ. Δημόπουλος, Πρύτανης