Όταν οι Μικρασιάτες έβρισκαν καταφύγιο στη Συρία και ζούσαν τον ρατσισμό στην Ελλάδα

Η ιστορία επαναλαμβάνεται λένε. Πράγματι, απλά μερικές φορές, επαναλαμβάνεται με τους όρους και τους ρόλους, να αλλάζουν.

Κάποτε, στο διάβα της ιστορίας, ήταν οι Έλληνες εκείνοι που βρέθηκαν στο δρόμο της προσφυγιάς. Και η Συρία ήταν η χώρα που μας φιλοξένησε στο παρελθόν, πολλάκις.

Το 1882, κατά τη διάρκεια της αιγυπτιακής επανάστασης. Το 1923 μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, στο πλαίσιο της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αλλά και το 1939 όταν η περιοχή της Αλεξανδρέττας, μέρος της Μεγάλης Συρίας, προσαρτήθηκε στις επαρχίες της Τουρκίας.

Το εξώφυλλο από το παλαιστινιακό περιοδικό Χούνα Αλ Κουντς ( Εδώ Ιερουσαλήμ) – 11 Ιανουαρίου 1942. Λεζάντα κάτω από την φωτογραφία λέει “Διανομή τροφίμων και ρουχισμού στη Συρία στους πρόσφυγες που έφτασαν από την Ελλάδα”:

Η πιο μαζική περίπτωση Ελλήνων προσφύγων που αναζήτησαν άσυλο στη Συρία, έλαβε χώρα αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Μερικές χιλιάδες, από τις εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που ξεριζώθηκαν από τη Μικρασία το δεύτερο εξάμηνο του 1922 και τις αρχές του 1923, κατέφυγαν στη Συρία, την ώρα που συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις στη Λοζάνη για την ανταλλαγή πληθυσμών.

Η οθωμανοκρατούμενη περιοχή της Συρίας (περιλάμβανε, εκτός από τη σημερινή, τον Λίβανο, την Παλαιστίνη και την Υπεριορδονία) είχε καταληφθεί ως εχθρικό έδαφος, ενώ διαρκούσε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος από αγγλογαλλικά στρατεύματα, αφού ο Σουλτάνος είχε ταχθεί με την πλευρά των Κεντρικών Δυνάμεων.

Μετά τη λήξη του πολέμου οι Γάλλοι έγιναν κύριοι της Δαμασκού, αντικαθιστώντας τους Άγγλους και “προλαβαίνοντας” την Αραβική Άνοιξη. Με τη συμφωνία του Σαν Ρέμο (1920) νομιμοποιήθηκε η γαλλική στρατιωτική παρουσία σε Συρία – Λίβανο στο όνομα της Κοινωνίας των Εθνών. Εκεί κατέφυγαν για προστασία χιλιάδες Έλληνες, καθώς η χώρα θα αποτελούσε για εκείνους έναν “ενδιάμεσο σταθμό”.

Παρόλα αυτά, η περίοδος αυτή δεν ήταν καλή για τους Έλληνες πρόσφυγες της Συρίας και για τους πρόσφυγες γενικότερα. Η Γαλλία βομβάρδισε τη Δμασκό κατά την αραβική επανάσταση του 1925. Οι Αμερικανοί έστειλαν βοήθεια για τους πρόσφυγες, με τον Ερυθρό Σταυρό να στέλνει συνολικά 30 εκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων τα 3 διατέθηκαν για τους Έλληνες πρόσφυγες στη Συρία μέχρι το τέλος του καλοκαιριού του 1923.

“12.000 Έλληνες τράφηκαν από τους Αμερικανούς”:

Μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού του 1923, τα τρόφιμα από τους διάφορους φιλανθρωπικούς οργανισμούς είχαν τελειώσει και η κατάσταση για τους πρόσφυγες περιγραφόταν ως “τραγική και επισφαλής”.

Συνολικά, στο Χαλέπι και στη Συρία βρέθηκαν το μετά το ’22 πάνω από 15.000 Έλληνες. Ακόμη 2.000-3.000 βρίσκονταν στη Βηρυτό.

Από το 1917 στη Δαμασκό είχε άλλωστε δημιουργηθεί σύλλογος Ελλήνων και ο πρώτος πυρήνας της ελληνικής χριστιανικής κοινότητας.

Έλληνες φεύγουν από την έρημο του Σινά για τη νέα τους πατρίδα. Την Ελλάδα:

Από τη Μέση Ανατολή, στη Σάμο, 1948. Επανένωση οικογενειών:

Το δεύτερο μεγάλο προσφυγικό κύμα Ελλήνων έφτασε στη Συρία μετά την προσάρτηση της Αλεξανδρέττας στην Τουρκία. Η Αλεξανδρέττα ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τον 16ο αιώνα μέχρι το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανεξαρτητοποιήθηκε το 1918 και τέθηκε και αυτή υπό γαλλική κατοχή.

Έλληνες από την Αλεξανδρέττα φεύγουν για τη Συρία:

Το 1938 τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν στην περιοχή με την επαρχία Χατάι, όπως ονομάστηκε, να ενσωματώνεται στην τουρκική επικράτεια.

Το 1939-1940 υπολογίζεται ότι ένας πληθυσμός περίπου 50.000 ανθρώπων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την περιοχή. Απ’ αυτούς 11.000-12.000 ήταν Ελληνες και 26.000-27.000 Αρμένιοι.

Αύγουστος του 1939:

Οι περισσότεροι Έλληνες κατέφυγαν τότε στη Δαμασκό και στο Χαλέπι, ενισχύοντας τις υπάρχουσες ελληνικές κοινότητες.

Οι περισσότεροι Έλληνες πρόσφυγες της Συρίας άρχισαν να φεύγουν σταδιακά μετά το 1925 για την Ελλάδα, όπου έγιναν θύματα επιθετικής συμπεριφοράς και στάσης από τους συμπατριώτες τους.

Από την αυτοβιογραφία του Μάρκου Βαμβακάρη:

“Έμενε ο κόσμος στα βαγόνια των σιδηροδρόμων. Έμενε εκεί που είχε καμιά αποθήκη εγκαταλειμμένη. Τσαντήρια κάνανε. Καταστροφή, μεγάλη καταστροφή. Να μην ξαναδούν τα μάτια μας τέτοια πράγματα. Το τι τραβήξανε αυτοί οι άνθρωποι δεν λέγεται. Ατιμαστήκανε. Γίνανε χάλια, χάλια, χάλια. Άσε που ήταν ατιμασμένοι από κει με τους Τούρκους που τους καταδιώκανε.

Και κατόπιν εδώ που ήρθανε τα ίδια. Προσπαθήσανε, κάνανε χίλια δυό να βρίσκουνε το ψωμί τους, μέχρι να βρουν ένα σπίτι να κάτσουνε. Αν ένας πατέρας είχε πέντε-έξη παιδιά και κορίτσια, άλλα άρπαγε ο ένας από δω, άλλα ο άλλος από κει. Καταστροφή μάνα μου…

Και οι ντόπιοι δεν τους έβλεπαν με καλό μάτι. Αλλά τους βρίζανε. Χίλια δυό. Φύγετε από δω ρε! Πηγαίνετε παρά πέρα. Δεν τους κοιτάζανε. Δεν είχαν την αγάπη να πουν για στάσου, συγγενείς μας είναι, Έλληνες πραγματικοί. Να τους αγκαλιάσουμε. Δεν έγινε αυτό το πράμα, εγώ δηλαδή τι είδα. Μπορεί αλλού. Ήθελαν να τους κλέψουνε οι κλεφταράδες που ήταν εδώ πέρα. Ν’ αρπάξουν ό,τι είχαν. Να τους κλέψουνε, να τους γελάσουνε. Απατεώνες”.

Το 2014, ο Νταμιάν Μακόν Ουλάντ, ανταποκριτής της εφημερίδας “Irish Times” στην Αθήνα έγραφε στον ιστότοπό του:

“Όπως και σύροι πρόσφυγες στο Σύνταγμα δεν θέλουν να παραμείνουν στην Ελλάδα, οι έλληνες πρόσφυγες το 1923 δεν ήθελαν να είναι στη Συρία. Ήθελαν να φτάσουν στην Ελλάδα, μια χώρα που οι περισσότεροι δεν είχαν δει ποτέ αλλά ήλπιζαν ότι τουλάχιστον εκεί θα βρίσκονταν εκτός κινδύνου”.

Δυστυχώς, από το 2014 μέχρι σήμερα, δεν έχουν αλλάξει πολλά…