Παπαθανασόπουλος: Σε ποιους έχασαν την εμπιστοσύνη τους οι Ελληνες σύμφωνα με την έρευνα του ΕΚΠΑ

Η έρευνα του Εργαστηρίου Δημοσιογραφίας του ΕΚΠΑ «Οι Ελληνες και ο Κορονοϊός – Μια χώρα σε συνθήκες πρωτόγνωρες» , την οποία πρώτο αποκάλυψε το pireasnow.gr δείχνει μεταξύ άλλων πόσο έχει επηρεάσει η πανδημία τις πεποιθήσεις των Ελλήνων για την Εκκλησία, την Ευρώπη και τα ΜΜΕ
Aπό μία άποψη οι μέρες της καραντίνας ήταν η χαρά του δημοσκόπου. Η περιβόητη «κοινή γνώμη» κλεισμένη στα σπίτια της, οι τηλεοράσεις να παίζουν καθημερινά την ίδια ώρα το ενημερωτικό διάγγελμα Τσιόδρα – Χαρδαλιά με ολίγη από Κοντοζαμάνη, οι εξελίξεις της πανδημίας να μονοπωλούν σχεδόν τον δημόσιο λόγο και τις μεταξύ μας συζητήσεις.

Επόμενο ήταν ο ενάμισης μήνας του λοκντάουν να γεννήσει μία, δύο, τρεις, πολλές δημοσκοπήσεις, σφυγμομετρώντας τη δημοτικότητα πολιτικών προσώπων και πολιτειακών θεσμών ανάλογα με τις επιδόσεις τους στην αντιμετώπιση της πανδημίας.

Ακόμα και όσοι δεν δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στα γκάλοπ εμπέδωσαν μέσω της επανάληψης τίτλων και γραφημάτων ότι η κυβέρνηση «εξαργύρωσε» σε ποσοστά αποδοχής τις σχετικά καλές επιδόσεις της Ελλάδας στον περιορισμό της διασποράς της νόσου, η ψαλίδα μεταξύ Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ μεγάλωσε και ο λοιμωξιολόγος Σωτήρης Τσιόδρας είναι πλέον ο δημοφιλέστερος Ελληνας.

Μια σχετικά διαφοροποιημένη εικόνα δίνει η έρευνα «Οι Ελληνες και ο Κορονοϊός – Μια χώρα σε συνθήκες πρωτόγνωρες», που πραγματοποίησε το Εργαστήριο Δημοσιογραφικών Σπουδών και Επικοινωνιακών Εφαρμογών του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η έρευνα εκπονήθηκε διαδικτυακά σε διάστημα τριών εβδομάδων (29 Μαρτίου – 23 Απριλίου) και προσέλκυσε ένα αρκετά μεγάλο δείγμα συμμετεχόντων (2.525 άτομα), που απάντησαν σε 38 ερωτήσεις. Το δείγμα της έρευνας αποτελείται κυρίως από άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου (το 70% είχε πανεπιστημιακό ή μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών και ένα 9% διδακτορικό).

Η πλειονότητα των ερωτώμενων αποτελείται από άτομα παραγωγικής ηλικίας (το 57% είναι 25-44 ετών και ακολουθούν οι 45-64 ετών με 29%), ενώ ελάχιστοι είναι άνω των 65 ετών (μόλις 2%). Η επαγγελματική σύνθεση του δείγματος συγκροτείται από μισθωτούς ιδιωτικού τομέα που δεν σχετίζονται με επαγγέλματα υγείας (28%), αυτοαπασχολούμενους (17%), δημόσιους υπάλληλους (16% πλην των επαγγελμάτων υγείας), φοιτητές (10%), ενώ η πλειονότητά τους κατοικεί στην Αθήνα (66%) και στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Ενδεικτική είναι η ιδεολογική τοποθέτηση των ερωτώμενων, με την πλειονότητά τους να τοποθετείται σε διαφορετικές εκφάνσεις της Αριστεράς (36% Κεντροαριστερά, 20% Αριστερά, 8% Ακρα Αριστερά). Ενα σημαντικό ποσοστό τοποθετείται στην Κεντροδεξιά (28%), ενώ μόλις 8% αυτοχαρακτηρίζονται δεξιοί. Εύλογο είναι λοιπόν ότι η έρευνα δεν διεκδικεί δάφνες αντιπροσωπευτικότητας του συνόλου του πληθυσμού, αλλά παρουσιάζει ενδιαφέρον ακριβώς λόγω της ιδιαίτερης σύστασης της ταυτότητας του δείγματος και ως τέτοια οφείλει να ερμηνευτεί.

«Η μεγαλύτερη δυσπιστία, πέρα από την Εκκλησία, είναι απέναντι στους ευρωπαϊκούς θεσμούς»

Στέλιος Παπαθανασόπουλος, Διευθυντής του Εργαστηρίου Δημοσιογραφικών Σπουδών ΕΚΠΑ

Σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από μεγάλο βαθμό αλληλεγγύης, οι άνθρωποι είναι συγκρατημένοι. Αυτό είναι μια αρνητική κληρονομιά που μας έχει αφήσει ο κορονοϊός

Η «Εφ.Συν.» ζήτησε από τον διευθυντή του Εργαστηρίου Δημοσιογραφίας, καθηγητή Στέλιο Παπαθανασόπουλο, να σχολιάσει τα βασικά πορίσματα της έρευνας. Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν επίσης ο επίκουρος καθηγητής Αντώνης Αρμενάκης και ο διδάσκων του Τμήματος και ερευνητής του Εργαστηρίου, δρ Αχιλλέας Καραδημητρίου

● Ποια κληρονομιά άφησε ο κορονοϊός στις πεποιθήσεις των Ελλήνων;

Στις απαντήσεις αυτών που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα υπάρχει μια ωριμότητα που μας εκπλήσσει. Για παράδειγμα, η πλειονότητα των ερωτηθέντων δεν πείθονται από συνωμοσιολογικές κραυγές, όμως ένα σημαντικό ποσοστό δεν είναι πεπεισμένοι ότι ο κορονοϊός είναι πιο σοβαρός από την κοινή γρίπη (54% διαφωνούν ή διαφωνούν πλήρως). Ισως αυτό οφείλεται στο ότι δεν υπάρχει πολύ μεγάλη διασπορά του ιού στην Ελλάδα. Στοιχείο ωριμότητας επίσης είναι ότι, ενώ πρόκειται για ένα αριστερόστροφο κοινό, επικροτεί τα μέτρα που έχουν ληφθεί από μια δεξιόστροφη κυβέρνηση. Αναγνωρίζει κάτι που είναι για το γενικό καλό, χωρίς όμως να δείχνει τυφλή εμπιστοσύνη. Ωστόσο αυτό που μας προβληματίζει είναι το αν θα έχουμε στο μέλλον τον ίδιο βαθμό εμπιστοσύνης στον συνάνθρωπο, τον γείτονά μας. Στις ερωτήσεις «αν εμπιστεύεστε τον διπλανό σας» τις ημέρες του κορονοϊού και αν οι άνθρωποι θα είναι έτοιμοι να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον, υπάρχει μια αμφιβολία ή μοιρασμένη αισιοδοξία. Σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από μεγάλο βαθμό αλληλεγγύης, οι άνθρωποι είναι συγκρατημένοι. Αυτό είναι μια αρνητική κληρονομιά που μας έχει αφήσει ο κορονοϊός.

● Σε ποιους θεσμούς το δείγμα σας εκφράζει μεγαλύτερη δυσπιστία και γιατί;

Η μεγαλύτερη δυσπιστία, πέρα από την Εκκλησία, είναι απέναντι στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Συνδέεται με το γεγονός ότι την περίοδο της έρευνας γινόταν και η συζήτηση για τα κορονο-ομόλογα. Νομίζω ότι αν κάναμε την αντίστοιχη ερώτηση σε χώρες όπως η Ιταλία ή η Ισπανία, θα είχαμε πολύ πιο υψηλά ποσοστά δυσπιστίας. Οταν πεθαίνει ο διπλανός σου και βλέπεις τις ισχυρότερες χώρες της Ευρώπης να συζητάνε αν θα σε βοηθήσουν ή αν θα σου επιβάλουν νέο Μνημόνιο, πλήττεται το βασικότερο στοιχείο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.

● Σε ποιους έχουν τη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη οι Ελληνες; Είναι όντως ο κ. Τσιόδρας ο σούπερ σταρ των δημοσκοπήσεων;

Είναι ένα πρόσωπο που εκπροσωπεί έναν θεσμό, εκπροσωπεί την επιστήμη πρώτα απ’ όλα. Επίσης είναι συγκρατημένος, δεν είναι υπερόπτης. Το δικό μας δείγμα αποτελείται από ανθρώπους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, οι 7 στους 10 έχουν μεταπτυχιακά και διδακτορικά, από όλες τις ηλικίες. Ακούνε, καταλαβαίνουν, αποδέχονται, αλλά προφανώς δεν θα δώσουν λευκή επιταγή σε οποιονδήποτε.

● Το 67% των ερωτώμενων δεν εμπιστεύεται καθόλου την Εκκλησία την περίοδο του κορονοϊού. Θεωρείτε ότι η αξιοπιστία του θεσμού της Εκκλησίας έχει πληγεί από την πανδημία;

Την απάντηση την έχει δώσει ο ίδιος ο εκπρόσωπος της Ιεράς Συνόδου, που είπε ότι η Εκκλησία δεν χρειάζεται παλικαράδες. Προφανώς μια τέτοια στάση από κάποιους ιεράρχες συμβάλλει στη μείωση του κύρους της Εκκλησίας ως θεσμού, όχι απαραίτητα και της πίστης. Δεν σημαίνει ότι οι αριστεροί είναι άπιστοι, αλλά ότι τους ενόχλησε το πώς αντιμετωπίζει ένα τέτοιο συμβάν μέρος του κλήρου, με επιχειρήματα το λιγότερο αστεία.

● Η σχέση του κοινού με τα ΜΜΕ είναι αντιφατική. Μπορείτε να μας την αναλύσετε;

Δεν φαίνεται να έχουν πειστεί για την αξιόπιστη στάση τους. Ενα μεγάλο μέρος των συμμετεχόντων δηλώνει ότι δεν τα εμπιστεύεται καθόλου ή τα εμπιστεύεται συγκρατημένα. Είναι ένα μειωμένο ποσοστό αξιοπιστίας, που τα ΜΜΕ το κουβαλάνε από το παρελθόν. Δεν έκανε ο κορονοϊός τα ΜΜΕ λιγότερο αξιόπιστα, ήταν από πριν.

● Πώς ερμηνεύετε το παράδοξο ότι ενώ το 85% δεν διαβάζει εφημερίδες τις ημέρες του κορονοϊού, το 26% θεωρεί τις πληροφορίες τους πολύ ή αρκετά χρήσιμες; Υπάρχει λύση σε αυτό το οξύμωρο σχήμα;

Ισως οφείλεται στο λοκντάουν και στο ότι τα περισσότερα σούπερ μάρκετ δεν είχαν ακόμα βάλει εφημερίδες. Είναι θετικό ότι το 26% θεωρεί τις πληροφορίες των εφημερίδων χρήσιμες. Η αξιοπιστία ενός μέσου και η χρηστικότητά του συνδέεται με την κατανάλωσή του. Εκτιμώ ότι συνδέεται με το γεγονός ότι δεν είχαν ευκολία πρόσβασης στις εφημερίδες. Θεωρώ ότι οι εφημερίδες έχασαν μια ευκαιρία τις ημέρες του κορονοϊού να προσελκύσουν ένα νέο κοινό ψηφιακών αναγνωστών, προσφέροντας για παράδειγμα κατ’ εξαίρεση την ύλη τους δωρεάν με τη μορφή pdf. Στο εξωτερικό είναι σχετικά εύκολο να κάνεις τους συνδρομητές από αναλογικούς ψηφιακούς, όμως στην Ελλάδα δεν υπάρχει αυτή η πελατειακή βάση. Θα μπορούσε ωστόσο να μας έρχεται στο μέιλ μας η εφημερίδα καθημερινά, με τη μορφή που ξέρουμε, μόνο που δεν θα είναι χάρτινη, αλλά ψηφιακή.

● Τι φοβούνται περισσότερο οι Ελληνες;

Περισσότερο απ’ όλα φοβούνται τις αρνητικές επιπτώσεις της επιδημίας στην παγκόσμια και την εθνική οικονομία και αναλόγως στη δική τους οικονομική κατάσταση. Φοβούνται μην αρρωστήσουν, φοβούνται και για την καταπάτηση των ατομικών δικαιωμάτων. Ομως για μένα το πιο ανησυχητικό είναι ότι φοβόμαστε πως όταν ο διπλανός μας πάθει κάτι, δεν θα δείξουμε την αλληλεγγύη που θα δείχναμε προ κορονοϊού.

Από την εφημερίδα των συντακτών