Θα αλλάξουν οι σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας με την κυβέρνηση Μπάιντεν;

Η ήττα του Ντόναλντ Τραμπ στις εκλογές και η αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οίκο εκτιμάται ότι θα αποτελέσει σημείο καμπής για την πολιτική των ΗΠΑ. Και στην εξωτερική πολιτική η εκλογή του Τζο Μπάιντεν στο τιμόνι της μεγαλύτερης υπερδύναμης του πλανήτη αναμένεται να αλλάξει πολλά. Ιδίως οι διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας ενδέχεται να μεταβληθούν μέσα στους επόμενους μήνες.

Η ξαφνική παραίτηση του τούρκου υπ. Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ το περασμένο Σαββατοκύριακο θεωρείται πρώτη ένδειξη για τη στροφή στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Ο υπουργός Οικονομικών και γαμπρός του Ερντογάν δεν κατάφερε επί χρόνια να αντιτάξει κάτι στην καταστροφική πορεία της τουρκικής οικονομίας και την κατάρρευση της λίρας. Ο Ταγίπ Ερντογάν ωστόσο ωφελούνταν από τις καλές σχέσεις του Αλμπαϊράκ με το Λευκό Οίκο και ιδίως με το γαμπρό του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ. Μετά την επικράτηση Μπάιντεν στις εκλογές οι υπηρεσίες του υπ. Οικονομικών δεν ήταν πια χρήσιμες στο τούρκο πρόεδρο. Προφανώς γι αυτό αναγκάστηκε να αποχωρήσει, συμπεραίνουν ειδικοί, ακόμα κι ο ίδιος ο Αλμπαϊράκ επικαλέστηκε λόγους υγείας.

Μέχρι και πριν τις αμερικανικές εκλογές ο δίαυλος επικοινωνίας με τον Τραμπ είχε για τον πρόεδρο Ερντογάν εξαιρετική σημασία διότι διασφάλιζε ότι δεν θα επιβληθούν στην Τουρκία κυρώσεις και δεν θα διεξαχθούν έρευνες σε βάρος της. Έρευνα των New York Times τον Οκτώβριο έδειξε ότι ο τούρκος πρόεδρος επανειλημμένα άσκησε επιρροή στην αμερικανική κυβέρνηση. Διασφαλίζοντας μεταξύ άλλων με τη βοήθεια του αμερικανού προέδρου την αναστολή ερευνών της εισαγγελίας της Νέας Υόρκης σε βάρος της κρατικής τουρκικής τράπεζας Halkbank.

Παρέμβαση Τραμπ σε έρευνες κατά της τουρκικής Halkbank

Oι έρευνες αφορούν υποψίες για παράκαμψη αμερικανικών κυρώσεων κατά της Τεχεράνης από την Halkbank, η οποία διοχέτευσε χρυσό και μετρητά στο Ιράν. Το ενδιαφέρον στοιχείο στην υπόθεση αυτή είναι ότι στο σκάνδαλο φέρεται να εμπλέκονται άτομα από το στενό περιβάλλον του προέδρου Ερντογάν, όπως ο πρώην υπουργός Οικονομίας Τζαφέρ Καγκλαγιάν.

Άλλο Τραμπ και άλλο Μπάιντεν

Ο πρώην υπ. Εξωτερικών της Τουρκίας και πρέσβης Γιασάρ Γιακίς θεωρεί δεδομένο ότι δεν θα υπάρξουν από τον Τζο Μπάιντεν ανεπίσημες συμφωνίες σε προεδρικό επίπεδο, όπως συνηθίζεται πριν από αμερικανικές εκλογές: «Όλοι γνωρίζουν πια ότι όντως ο Τραμπ παρενέβη μετά από παράκληση Ερντογάν στο έργο της αμερικανικής δικαιοσύνης. Ο πρόεδρος Μπάιντεν δεν θα επιτρέψει ωστόσο τέτοιου είδους παρεμβάσεις και η εισαγγελία θα συνεχίσει απρόσκοπτα το έργο της».

Στο πρόσφατo παρελθόν η Άγκυρα προκάλεσε πολλές φορές τις ΗΠΑ. Παρά τις απειλές ωστόσο ο Τραμπ δεν προχώρησε ποτέ σε πράξεις. Ο αμερικανός πρόεδρος είχε, για παράδειγμα, απειλήσει ότι θα «καταστρέψει οικονομικά» την Τουρκία σε περίπτωση που εισβάλλει στη βόρεια Συρία. Η Άγκυρα ωστόσο ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2019 στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της κουρδικής παραστρατιωτικής οργάνωσης YPG, στενό σύμμαχο των Αμερικανών. Η τουρκική διπλωματία ωστόσο απέτρεψε τα χειρότερα. Σε συνάντηση, μέσα Οκτωβρίου, στην Άγκυρα μεταξύ του προέδρου Ερντογάν και του αμερικανού αντιπροέδρου Μάικ Πενς συμφωνήθηκε μια πενθήμερη εκεχειρία στη βόρεια Συρία για τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας από την οποία θα αποσύρονταν οι δυνάμεις της YPG. Ως αντάλλαγμα οι ΗΠΑ δεν επέβαλλαν κυρώσεις στη Τουρκία.

Το Κογκρέσο επιθυμεί κυρώσεις

Μερικούς μήνες νωρίτερα η Άγκυρα προκαλούσε και πάλι την Ουάσιγκτον, αλλά και τη νατοϊκή συμμαχία αγοράζοντας από τη Ρωσία αντιαεροπορικούς πυραύλους S-400 αντί των αμερικανικών Πάτριοτ. Και αυτή η κίνηση του Ερντογάν έμεινε στην ουσία χωρίς σημαντικές επιπτώσεις ή κυρώσεις. Ειδικοί ωστόσο εκτιμούν ότι επί προεδρίας Μπάιντεν οι ΗΠΑ θα αλλάξουν στάση έναντι της Τουρκίας. Η πολιτικός επιστήμονας Σεζίν Ονέι πιστεύει ότι «ο Τζο Μπάιντεν θα ασκήσει πιέσεις στην Άγκυρα και θα αποφύγει τις πολλές προσωπικές επαφές με τον τούρκο πρόεδρο».

Σε αντίθεση με τον προέδρο Τραμπ το αμερικανικό Κογκρέσο τάχθηκε σαφώς υπέρ της επιβολής κυρώσεων CAATSA στην Τουρκία. Οι κυρώσεις αυτές, που εισήγαγε ο πρόεδρος Τραμπ το 2017, έχουν ήδη επιβληθεί σε χώρες όπως το Ιράν, η Βόρεια Κορέα και η Ρωσία. Ο πρώην υπ. Εξωτερικών Γισάρ Γιάκις εμφανίζεται βέβαιος ότι «ο πρόεδρος Μπάιντεν θα εφαρμόσει τις αποφάσεις της νομοθετικής εξουσίας».

Το γεγονός ότι όχι μόνο το Κογκρέσο, αλλά και ο ίδιος ο Τζο Μπάιντεν τηρεί επικριτική στάση έναντι της Τουρκίας φάνηκε σε συνέντευξή του το περασμένο Δεκέμβριο στην εκπομπή The Weekly, στην οποία ο τότε υποψήφιος των Δημοκρατικών χαρακτήρισε τον τούρκο πρόεδρου «αυταρχικό», καλώντας ταυτόχρονα την αντιπολίτευση στην Τουρκία να «νικήσει τον Ερντογάν». Από την πλευρά του πάντως ο τούρκος πρόεδρος συνεχάρη τον Τζο Μπάιντεν για την εκλογή του, ευχαρίστησε ωστόσο ταυτόχρονα τον απερχόμενο πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος, όπως τόνισε στο μήνυμά του «με τις αποφάσεις του προήγαγε τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις».

πηγή: DW