Έχει δουλειά η χώρα μας στο Σαχέλ; – FANTOMAS.GR
Του Αντιναυάρχου ε.α. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΔΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ*
Η συζήτηση για την πιθανή αποστολή ελληνικών δυνάμεων στην περιοχή του Σαχέλ, στην Υποσαχάρια Αφρική, φέρνει στην επιφάνεια δύο συναφή ερωτήματα. Το πρώτο, πιο άμεσο: «Τι δουλειά έχει η Ελλάδα στο Σαχέλ;» και το δεύτερο, πολύ ευρύτερο, αφορά την εν γένει συμμετοχή ελληνικών δυνάμεων σε πολυεθνικές αποστολές-επιχειρήσεις.
Τι είναι όμως το Σαχέλ που φόρτισε τόσο πολύ τη συζήτηση στη Βουλή για την ελληνογαλλική συμφωνία; Το Σαχέλ είναι η στεπική λωρίδα γης νότια της ερήμου Σαχάρα στην Αφρική που διασχίζει ουσιαστικά οχτώ χώρες. Πρόκειται για τις: Μπουρκίνα Φάσο, Μαυριτανία, Μάλι, Νίγηρα, Νιγηρία, Τσαντ, Σουδάν και Ερυθραία
Σε ό,τι αφορά το Σαχέλ, θα πρέπει να επισημανθεί πως εκεί επιχειρεί μια ευρωπαϊκή δύναμη υπό την αιγίδα της Γαλλίας, με τη συνεργασία των ΗΠΑ, την επιμελητειακή στήριξη του ΝΑΤΟ, την έγκριση του Σ.Α./ΟΗΕ και κατόπιν πρόσκλησης των πέντε χωρών που απαρτίζουν το G5 Sahel (G5S): Μπουρκίνα Φάσο, Μαυριτανία, Τσαντ, Μάλι και Νίγηρας. Η περιοχή μαστίζεται από τεράστια και αλληλένδετα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και φυλετικά προβλήματα, που επιτείνονται και από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Τα τελευταία χρόνια οι διάφορες ισλαμικές ένοπλες ομάδες της περιοχής ενσωματώθηκαν (συχνά διά της βίας) στο Ισλαμικό Κράτος.
Παρότι, όσο δεν αντιμετωπίζονται τα υποκείμενα προβλήματα, υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο να εμπλακούν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις σε έναν «ατέρμονα πόλεμο», δεν υφίστανται άλλες επιλογές. Ενδεχόμενη αποχώρηση των ευρωπαϊκών δυνάμεων θα οδηγήσει σε κατάρρευση της κρατικής εξουσίας και γενικευμένη αστάθεια, η οποία θα διαχυθεί προς βορρά και νότο, φθάνοντας έτσι στις ακτές της Μεσογείου. Το κενό ασφαλείας θα το εκμεταλλευτεί η Τουρκία (η οποία έχει ήδη διεισδύσει στην περιοχή) και η Ρωσία, κατά τα πρότυπα του τι συνέβη στη Σομαλία, στη Λιβύη και τη Συρία. Όπως γίνεται αντιληπτό, οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για την Ευρώπη, αλλά και για τη χώρα μας, είναι μεγάλοι: Αντιμετωπίζουμε, από τη μια το ενδεχόμενο της αποσταθεροποίησης στη νότια γειτονιά μας και επακόλουθων ανεξέλεγκτων μεταναστευτικών ροών και από την άλλη το σφίξιμο του κλοιού από Τουρκία και Ρωσία που θα επηρεάζουν –αν δεν θα ελέγχουν πλήρως– όλο το φάσμα της περιοχής της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής. Δεν είναι τυχαίο, ότι τόσο ο Ζοσέπ Μπορέλ όσο και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχουν τονίσει επανειλημμένα σε δηλώσεις τους, τη διασύνδεση της σταθερότητας στο Σαχέλ με την ασφάλεια της Ευρώπης.
Υπό το φως της συμφωνίας στρατηγικής συνεργασίας που η χώρα μας υπέγραψε πρόσφατα με τη Γαλλία, θα ήταν τουλάχιστον παράδοξο, θα καταστρατηγούσε το πνεύμα της και θα αποδυνάμωνε την αξιοπιστία της, το να ανταποκρίνονται στη γαλλική έκκληση χώρες όπως το Βέλγιο, η Πορτογαλία, η Δανία, η Εσθονία, η Ιταλία, η Σουηδία και η Τσεχία και να απέχει η χώρα μας (ενώ έχουν εκδηλώσει πρόθεση συμμετοχής και άλλες επτά χώρες). Οι δυνάμεις μας, άλλωστε, δεν πρόκειται να εμπλακούν σε επιχειρήσεις και θα αναλάβουν μόνο ρόλο προστασίας δυνάμεως μιας εκ των βάσεων, ενώ θα επανδρώσουν και κάποιες επιτελικές θέσεις.
Το θέμα αυτό συνδέεται εμμέσως και με το ζήτημα της συμμετοχής της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Επέμβασης (ΕΙΕ), στην οποία συμμετέχουν ήδη 13 ευρωπαϊκές χώρες και όπου η χώρα μας θέλει, για προφανείς λόγους, να συμπεριληφθεί. Προϋπόθεση συμμετοχής είναι οι υποψήφιες χώρες να έχουν τη δυνατότητα και τη βούληση (able and willing) συμμετοχής σε ευρωπαϊκές επεμβάσεις. Η Γαλλία δεσμεύεται μέσω της συμφωνίας να μας υποστηρίξει, αλλά πρέπει και εμείς να δείξουμε αντίστοιχη «δυνατότητα και βούληση». Μην ξεχνάμε πως μετά τη συμμετοχή μας στον πόλεμο της Κορέας γίναμε δεκτοί στους κόλπους του ΝΑΤΟ και μετά τη συμμετοχή μας στον Πόλεμο του Κόλπου (αν και οι φρεγάτες μας ούτε που πλησίασαν την περιοχή των επιχειρήσεων) γίναμε δεκτοί στη Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση (ΔΕΕ), ενώ πήραμε και από τις ΗΠΑ πλοία με τα οποία ενισχύθηκε τότε το Πολεμικό μας Ναυτικό.
Τα παραπάνω μας οδηγούν στο δεύτερο ζήτημα της εισαγωγής. Το ερώτημα εδώ είναι «τι δουλειά είχε η Ιταλία, η Νορβηγία, η Δανία, κ.λπ. στο Αφγανιστάν; Τι δουλειά έχει η Εσθονία, η Σουηδία, η Τσεχία κ.λπ. στο Σαχέλ;». Είναι ερωτήματα που ποτέ δεν έχουμε θέσει. Πρέπει ίσως να καταλάβουμε πως τα εθνικά συμφέροντα των χωρών δεν εξυπηρετούνται πάντα άμεσα, αλλά πολύ συχνά με έμμεσο τρόπο. Στους σκληρούς κανόνες των διεθνών σχέσεων για να σε υπολογίζουν πρέπει να συμμετέχεις. Για να έχεις λόγο στη διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής ασφαλείας πρέπει να συμμετέχεις σε αυτήν. Για να σε καλούν σε συσκέψεις και διαβουλεύσεις πάνω στα διεθνή προβλήματα πρέπει να έχεις δυνάμεις επί του πεδίου. Για να συνδράμουν στην ασφάλειά σου πρέπει να συμβάλεις στην ασφάλειά τους. Στη διεθνή κοινότητα κανένας δεν συμπαθεί τους λεγόμενους «λαθρεπιβάτες» (free riders). Κοντολογίς, αν θέλουμε η Ευρώπη να συνδράμει στην ασφάλειά μας, πρέπει και εμείς να συνδράμουμε στην ασφάλεια της Ευρώπης.
Γάλλοι στρατιώτες στη βάση τους στο Μάλι. Οι δυνάμεις μας δεν πρόκειται να εμπλακούν σε επιχειρήσεις στο Σαχέλ. Θα αναλάβουν ρόλο προστασίας μιας βάσης, ενώ θα επανδρώσουν και κάποιες επιτελικές θέσεις όπως άλλωστε έχουν πράξει και σε άλλες περιοχές του κόσμου. (Φωτ. ASSOCIATED PRESS)
Υπάρχει και μια ακόμα πολύ σημαντική παράμετρος, αυτή της επιχειρησιακής εμπειρίας. Η εκάστοτε ελληνική συμμετοχή, μετά τον Πόλεμο της Κορέας, περιορίζεται στα μετόπισθεν και σε μη μάχιμους ρόλους. Η ένοπλη σύγκρουση είναι μια αδιανόητα δύσκολη κατάσταση που θέτει τους ανθρώπους σε οριακές συνθήκες ως προς τη φυσική αντοχή και το ψυχικό σθένος. Δεν αρκεί ο οπλισμός και η εκπαίδευση, αλλά απαιτείται πνευματική και ψυχική ετοιμότητα και βεβαίως εμπειρία μάχης (battle hardened). Η εμπειρία αυτή –όπως συμβαίνει και στη ζωή– αποκτάται με τον δύσκολο και σκληρό τρόπο. Οι Ιταλοί έχασαν 53 στρατιωτικούς τους στο Αφγανιστάν, αλλά η εμπειρία τους εκεί λειτούργησε ως μοχλός επιχειρησιακής αναβάθμισης για τις ένοπλες δυνάμεις τους. Το ίδιο ισχύει για τη Σουηδία στο Μάλι, όπως και για τις άλλες χώρες και ιδίως για την Τουρκία, που έχει εμπειρία από διάφορα πεδία μάχης σε βάθος χρόνων. Αξίζει να σημειωθεί πως οι Αζέροι στο Καραμπάχ ακολούθησαν τις τακτικές του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, καθοδηγούμενοι από Τούρκους αξιωματικούς.
Οι στρατιωτικοί που συμμετέχουν σε αυτού του είδους τις αποστολές και επιχειρήσεις είναι επαγγελματίες. Στο επάγγελμα αυτό είναι εγγενής η έννοια του κινδύνου. Οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν είναι μία ακόμα ΔΕΚΟ. Ένας στρατός που φοβάται τις απώλειες δεν είναι σεβαστός από φίλους ούτε φόβητρο για τους εχθρούς. Κανείς δεν υπολογίζει έναν σύμμαχο που στα δύσκολα κρύβεται.
Η ανεκδοτολογική «Ελληνίδα μάνα» (όπως και οι άλλες μανάδες προφανώς) είναι φυσικό πως δεν θέλει να χάσει το παιδί της ούτε στο Σαχέλ ούτε πουθενά αλλού. Είναι επίσης κατανοητό, με βάση την Ιστορία μας και τον φόρο αίματος που έχουμε καταβάλει ως Έθνος, το να μη θέλουμε να διακινδυνεύσουμε τη ζωή των στρατιωτικών μας σε μακρινά πεδία. Πρέπει όμως να γίνει μια σοβαρή συζήτηση για να αποφασίσουμε σαν πολιτεία τι θέλουμε και σαν κοινωνία τι αντέχουμε. Η συζήτηση πρέπει να είναι ειλικρινής, χωρίς να βαυκαλιζόμαστε. Αυτοί είναι οι κανόνες του διεθνούς συστήματος και πρέπει να αποφασίσουμε τι θέση θα διεκδικήσουμε μέσα σε αυτό. Κάθε επιλογή έχει κόστος, δεν υπάρχει κέρδος χωρίς ρίσκο και δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα. Όπως λένε και οι Αγγλοσάξονες, «αν δεν αντέχεις τη ζέστη μην μπαίνεις στην κουζίνα». Στην περίπτωση αυτή όμως δεν θα έχεις λόγο στο φαγητό, θα φας ό,τι σου μαγειρέψουν οι άλλοι…
* Ο κ. Αλέξανδρος Διακόπουλος είναι Αντιναύαρχος ε.α., επίτιμος Διοικητής ΣΕΘΑ, πρώην Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Πρωθυπουργού και ειδικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ. Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν άρθρο είναι αυστηρά προσωπικές.
